Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Ahbaplık, toplum süresince insanoğluın nitekim nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Adalet kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koymak, toplumsal ömürın gerçekleşmesini kurmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin önsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyetle doğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanoğluın gidiş ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte tüze, kişi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yol, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-tabiat ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi düşünce ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan konseptlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini kurmak maksadıyla konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, kazı ve seçimın kâffesidür. Henüz geniş bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş toplumsal yaşyalnız düzenidir. Ahbaplık Söz Mealı Ahbaplık kelimesi Arapça “kazı” kökünden hasılat ve kazı kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “kazı” kelimesinin çoğulu “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na için tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mealında da kullanılır. Yol Mealı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği sinein hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Muayyen bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi süresince taban olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri konu meydan kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile büyüklük yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun esaslıca zir dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük tarafından güvenceye kızılınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun mesabe yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzer nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık meydanında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları karışmak sinein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve finans cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kısım yama; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları kabilinden muaddel tüze dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasal konseptleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan tüze, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşyalnız düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanoğluın pasış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun kullanışlı amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından kaynaklanan ihtiyaçlarını önlamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni ömürın taban gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal dokumasına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına akla yatkın bulunmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile sınırlanmışdır; hesaplı ihtiyaçlara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile belirli bir yapılanma altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak reel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla doğruluk, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere iki muaddel anlamda kullanılır. Adalet haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mealında zatî bir özelliği deyimler. Nefer her mevsim haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni yağdırmak yolunda temelli ve bileğemekmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk kavramı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze meydanında hukuki mesabe olarak kal konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk sineindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini sineeren kurallar tamlıkü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve kullanmak yerinde bulunmuş olduğuna için, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir mesabe niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini sineerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; ister bulunan düzeni sahiplenmek, gerekse onu bileğemektirmeyi meşrulaştırmak sinein her mevsim adalete esasvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta önmıza müesses tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan tüze düzenlerinin namına akla yatkın olup olmadığı açısından bir mesabe ve istimara ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve negatif önlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşyalnız uyacak, hem bile bu toplumsal ömürın pasış süresince sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü sağlamaya çkızılışacaktır.